Một số suy nghĩ về vận dụng quy luật phủ định của phủ định nhằm làm rõ luận điểm “Bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa” trong giảng dạy tại Trường Chính trị Hoàng Đình Giong

Thứ ba - 31/03/2020 16:16

Theo quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin phủ định của phủ định nói lên rằng ít nhất qua hai lần phủ định biện chứng, sự vật dường như quay trở lại điểm xuất phát ban đầu nhưng trên cơ sở cao hơn. Phủ định lần thứ nhất làm cho sự vật cũ trở thành cái đối lập của mình. Sau những lần phủ định tiếp theo, đến một lúc nào đó sẽ ra đời sự vật mới mang nhiều đặc trưng giống với sự vật ban đầu (xuất phát). Như vậy, về hình thức là trở lại cái ban đầu song không phải giống nguyên như cũ, mà lặp lại cái cũ nhưng cao hơn.
Trong thực tế, có sự vật hiện tượng phải trải qua ba, bốn và hơn nữa số lần phủ định biện chứng mới kết thúc một chu kỳ. Nói cách khác, sự vật phải trải qua từ hai lần phủ định trở lên mới hoàn thành một chu kỳ phát triển. Điều đó phụ thuộc vào từng sự vật cụ thể. Nhờ tính chu kỳ này mà sự vật có khuynh hướng phát triển theo đường xoáy ốc đi lên. Sự phát triển theo đường "xoáy ốc" là sự biểu thị rõ ràng, đầy đủ các đặc trưng của quá trình phát triển biện chứng của sự vật: tính kế thừa, tính lặp lại, tính tiến lên.
Như vậy, khi chúng ta vận dụng quy luật này để lý giải trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội “bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa” ở Việt Nam trong giảng dạy chương trình Trung cấp lý luận chính trị - hành chính giảng viên cần lưu ý những điểm như sau:
Thứ nhất, phủ định chủ nghĩa tư bản bằng tư duy biện chứng. Trước đây, đã có thời kỳ các nước xã hội chủ nghĩa phủ định “sạch trơn” chủ nghĩa tư bản. Điều này không chỉ cản trở việc kế thừa chủ nghĩa tư bản trong xây dựng chủ nghĩa xã hội mà còn hình thành tư duy siêu hình, cản trở sự phát triển của chính các nước xã hội chủ nghĩa. C.Mác và Ph. Ăngghen đã cho rằng: chúng ta không thể thủ tiêu một lực lượng sản xuất nếu điều kiện cho sự tồn tại của nó chưa mất đi, nên chúng ta không thể phủ định chủ nghĩa tư bản bằng khát vọng, bằng ý muốn. Cần nhận thức đúng về vị trí, vai trò, địa vị lịch sử của giai cấp tư sản đối với sự phát triển của nền văn minh nhân loại. Các nhà kinh điển của Chủ nghĩa Mác đã chỉ ra rằng, ở mỗi hình thái kinh tế - xã hội có một giai cấp đứng ở vị trí trung tâm của thời đại. Ở thời kỳ hình thành, phát triển và thống trị của chủ nghĩa tư bản thì giai cấp tư sản chính là giai cấp ấy. Khi còn là giai cấp cách mạng, giai cấp tư sản đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ lực lượng sản xuất trong chủ nghĩa tư bản góp phần phá bỏ thành lũy phong kiến; thúc đẩy giải phóng con người, giải phóng tư tưởng với sự thống trị chuyên quyền, độc đoán của chủ nghĩa phong kiến. Giai cấp tư sản hết vai trò lịch sử khi nó bộc lộ tính chất lỗi thời, phản động, cản trở sự phát triển của lực lượng sản xuất. Khi đó giai cấp vô sản xuất hiện và thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình là giải phóng xã hội loài ngoài khỏi mọi áp bức bóc lột, bất công.
Với vị trí, vai trò lịch sử như vậy của giai cấp tư sản chúng ta cần tranh thủ giai cấp này trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Thứ hai, khẳng định tính quy luật của sự phát triển lịch sử xã hội loài người.
Toàn bộ sự phân tích của C.Mác và Ph.Ăngghen thông qua học thuyết hình thái kinh tế - xã hội đã đi đến khẳng định: sự phát triển của các hình thái kinh tế - xã hội là quá trình lịch sử - tự nhiên, có nghĩa là sự phát triển này theo quy luật tất yếu khách quan, không chịu sự chi phối chủ quan của bất kỳ giai cấp nào trong lịch sử. Tuy nhiên, trong lời tựa của bộ tư bản xuất bản lần thứ nhất, C.Mác vạch rõ: “một xã hội, ngay cả khi phát hiện được quy luật tự nhiên của sự vận động của nó,…cũng không thể nào nhảy qua các giai đoạn phát triển tự nhiên hay dùng sắc lệnh để xóa bỏ những giai đoạn đó. Nhưng nó có thể, rút ngắn và làm dịu bớt được những cơn đau đẻ”. Khi nghiên cứu về tình hình nước Nga Ph.Ăngghen đã đưa ra tư tưởng về sự phát triển rút ngắn lên Chủ nghĩa Cộng sản. Khi C.Mác tìm hiểu sâu hơn về nước Nga, ông đã đồng ý với Ph.Ăngghen về quan điểm đó. Quan điểm của V.I.Lênin sau này cũng thống nhất với những ý kiến đó. Ông khẳng định quan điểm về khả năng phát triển rút ngắn ngay ở những nước chưa trải qua chế độ tư bản chủ nghĩa. Điều này vẫn là quá trình lịch sử - tự nhiên.
Thứ ba, tránh tư tưởng tả khuynh, hữu khuynh về vấn đề phủ định chủ nghĩa tư bản. Bởi vì, tư tưởng tả khuynh nóng vội khi phủ định chủ nghĩa tư bản, sẽ dẫn đến những sai lầm nguy hại to lớn. Bên cạnh đó tư tưởng hữu khuynh, mơ hồ khi cho rằng không cần phải đấu tranh giai cấp, thực hiện “dung hợp giai cấp” để xây dựng “xã hội siêu giai cấp”…thì cũng phá hoại thành quả của chủ nghĩa xã hội.
Thứ tư, xác định đúng những nội dung cốt yếu để phủ định chủ nghĩa tư bản. Trong điều kiện hiện nay, Đảng ta đã khẳng định, con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là “bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa”, tức là bỏ qua việc xác lập địa vị thống trị của quan hệ sản xuất và kiến trúc thượng tầng tư bản, còn chúng ta vẫn kế thừa những thành tựu mà nhân loại đạt được trong chủ nghĩa tư bản.
Việc vận dụng đúng đắn, sáng tạo quy luật phủ định của phủ định để lý giải về công cuộc xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội “bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa” ở Việt Nam cho thấy rằng đó là một tất yếu khách quan, hoàn toàn phù hợp với xu thế của thời đại, với đặc điểm lịch sử - cụ thể của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
Có như vậy, việc vận dụng quy luật phủ định của phủ định để làm rõ luận điểm “bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa” đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt sẽ góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập của Nhà trường.

ThS. Nông Văn Dũng
Giảng viên Khoa Lý luận cơ sở

GIỚI THIỆU VỀ TRƯỜNG

ĐÀO TẠO BỒI DƯỠNG

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

TỔ CHỨC - HÀNH CHÍNH - QUẢN TRỊ

TIN TỨC SỰ KIỆN

Một số suy nghĩ về vận dụng quy luật phủ định của phủ định nhằm làm rõ luận điểm “Bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa” trong giảng dạy tại Trường Chính trị Hoàng Đình Giong

Những tin cũ hơn

Những tin mới hơn